Ένα υποβρύχιο καλείται να κατέβει σε απάτητα βάθη για να διασώσει τα μέλη ενός ωκεανογραφικού εργαστηρίου που παρασύρθηκε από μεγάλο υποθαλάσσιο σεισμό. 

Φαντάζομαι οι περισσότεροι ρετρό-μανιακοί που τυχαίνει να διαβάζουν αυτό το website θα έχουν θέση στην καρδιά τους για παλιές καλές περιπέτειες στο βυθό. Μια από αυτές είναι το THE NEPTUNE FACTOR, μια Καναδέζικη ταινία από την κατά τεκμήριο καλύτερη περίοδο του παγκόσμιου sci fi κινηματογράφου που παίζει τόσο σαν τυπική ταινία καταστροφής όσο και σαν ένας μικρός φόρος τιμής στους άπατους και επιβλητικούς βυθούς που προσπαθεί να εξερευνήσει και που αποτελούν το κύριο ενδιαφέρον της δράσης.

Πρόκειται για την ιστορία του υποβρύχιου εργαστηρίου ωκεανογραφίας της θαλάσσιας βάσης με όνομα Triton, με αποστολή την παρακολούθηση του τοπικού βυθού που παρασύρεται σε απάτητα και ανεξερεύνητα βάθη όταν βρίσκεται εν μέσω σφοδρού υποβρύχιου σεισμού. Το εργαστήριο εξαφανίζεται σε παρακείμενο χάσμα μαζί με τρεις δύτες και επιστήμονες, προσωπικό του εργαστηρίου και έτσι ένα υπερσύγχρονο υποβρύχιο υπό την αρχηγία του κυβερνήτη Adrian Blake (Ben Gazzara) και με πλήρωμα την Δρ. Leah Jansen (Yvette Mimieux) που τυχαίνει να είναι η αρραβωνιαστικιά του αρχηγού του εργαστηρίου Δρ. Samuel Andrews (Walter Pidgeon), τον αρχιδύτη Don MacKay (Ernest Borgnine) και τον δύτη Bob Cousins (Donnelly Rhodes) στέλνεται για να τους εντοπίσει και- όσο είναι εφικτό- να τους διασώσει.

Όμως η δύναμη του σεισμού έστειλε το εργαστήριο πιο βαθιά απ’ ότι υπολόγιζε η ομάδα διάσωσης, που έχει την ευκαιρία να εξερευνήσει για πρώτη φορά τον απάτητο βυθό. Καθώς όμως μάχονται με τα υπόγεια ρεύματα και άλλα στοιχεία της φύσης προσπαθώντας να φτάσουν ασφαλείς στην  τοποθεσία του ναυαγίου, θα ανακαλύψουν ότι η χλωρίδα και πανίδα του βυθού έχει μεγαλώσει σε γιγάντιες διαστάσεις και παρουσιάζει θανάσιμο κίνδυνο τόσο για την αποστολή διάσωσης όσο και για τους παγιδευμένους στο βυθό επιζώντες του υποβρύχιου εργαστηρίου, που έχουν αποθέματα οξυγόνου για κάτω από 48 ώρες.

Τυπική συνταγή υποβρύχιας ταινίας καταστροφής με λίγα λόγια, που στο τέλος της προβολής παραδίδει τα αγαθά χωρίς πάντως να πετυχαίνει κάποιο εξαιρετικό επίπεδο ποιότητας. Αυτή είναι σταθερή από την αρχή μέχρι το τέλος, όπως είναι και ο γενικότερος ρυθμός. Ο πολύπειρος σκηνοθέτης Daniel Petrie προτιμάει να κάνει μια ατμοσφαιρική ταινία χαμηλών τόνων που προσπαθεί να πάρει τους περιορισμούς σε προϋπολογισμό με το μέρος της υιοθετώντας μια παρόμοια οπτική γωνία με εκείνη του Stanley Kubrick στο ιστορικό 2001: A SPACE ODYSSEY δίνοντας βάση στην ατμόσφαιρα.

Τα αρνητικά αυτής της προσέγγισης είναι κατ’ αρχάς μια υπερβολικά μεγάλη εισαγωγή στη δράση που καλύπτει το κύριο μέρος του χρόνου προβολής και στην οποία έχουμε όλες τις απαραίτητες (και όχι τόσο απαραίτητες) εισαγωγές στους χαρακτήρες και στο πλαίσιο της δράσης, αρκετή επιστημονική πολυλογία που πάντως δεν γίνεται ενοχλητική, και κατά διαστήματα καλοφτιαγμένα και επιβλητικά υποβρύχια εφέ, με κατολισθήσεις και όλα τα συναφή, όλα υποστηριζόμενα από όμορφη και ατμοσφαιρική μουσική από τον πασίγνωστο Lalo Schifrin. Το πρόβλημα είναι ότι το σενάριο του Jack DeWitt χρειάζεται κοντά στη μία ώρα για να παρουσιάσει την κατ’ ουσία απλούστατη και τυπική σεναριακή ιδέα, κάτι που βλάπτει κάπως το ρυθμό και μοιραία στηρίζει την αποδοχή του θεάματος στην διάθεση του κοινού για υποβρύχια τοπία και υποβρύχια δράση χωρίς ιδιαίτερο στόχο.

Το βασικό κομμάτι της δράσης ξεκινάει στο τελευταίο μισάωρο και από τη μία δίνει νέο ενδιαφέρον στην ταινία, αλλά από την άλλη δεν καταφέρνει να διατηρήσει τα πολύ καλά επίπεδα ατμόσφαιρας που πέτυχε προηγουμένως. Ο βασικός λόγος είναι η ανυπαρξία σοβαρών ειδικών εφέ που να πείθουν το κοινό, το οποίο πρέπει να κάνει τα στραβά μάτια όταν τα θαλάσσια τέρατα επιτέλους εμφανίζονται.

Μην φανταστεί κανείς εξεζητημένα σχέδια και Λαβκραφτικά τέρατα με πλοκάμια και δεν συμμαζεύεται. Τα «γιγάντια τέρατα» του THE NEPTUNE FACTOR είναι κατά κανόνα γνωστοί κάτοικοι του βυθού όπως πολύχρωμα και γλυκούλικα σε εμφάνιση ψαράκια, κάπως πιο απειλητικά γατόψαρα, χέλια και γαρίδες παρουσιασμένα με περιορισμένη επιτυχία σαν γιγάντια κήτη δίπλα στις γενικά μέτριες μινιατούρες του υποβρυχίου και του περιβάλλοντα χώρου.

Παραβλέποντας κανείς τους ξεκάθαρους περιορισμούς που προκύπτουν από την αποτυχία της παραγωγής να εισάγει απειλητικά στο μάτι τέρατα, το ενδιαφέρον μετατοπίζεται μοιραία στην εξέλιξη της επιχείρησης διάσωσης. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει η παρουσία των πολύ γνωστών ονομάτων που πλαισιώνουν τα credits, που πάντως υποδύονται τυπικούς και αρχέτυπους χαρακτήρες χωρίς κάτι το ιδιαίτερο.

Ο Ben Gazzara είναι συγκρατημένος και δεν δικαιολογεί τη φήμη του παρά σε ελάχιστα σημεία, όπως και ο αγαπημένος Ernest Borgnine που για ακόμα μια φορά αδικείται από τον ρόλο του που δεν τον αφήνει να ξεδιπλώσει το πολύπλευρο ταλέντο του. Η Yvette Mimieux είναι κούκλα αλλά ουσιαστικά διακοσμητική όπως και οι περισσότεροι άλλοι δευτερεύοντες χαρακτήρες.

Μια από τις λίγες μικρές νίκες του THE NEPTUNE FACTOR είναι, κατά τη γνώμη του γράφοντα, η επιτυχία του να μεταδώσει ένα κλίμα απελπισίας και ανικανότητας της αποστολής να αντιμετωπίσει τις συνθήκες που συναντάει στον άγνωστο και αφιλόξενο βυθό. Αυτό φαίνεται περισσότερο σε μια εντυπωσιακή αλλά σύντομη σκηνή όπου το διασωστικό υποβρύχιο βρίσκεται έρμαιο στα πανίσχυρα υπόγεια ρεύματα κατά την οποία όλοι οι πρωταγωνιστές δείχνουν καθαρά αυτό που χωρίς αμφιβολία ήθελε να πετύχει ο σκηνοθέτης εξ αρχής, ότι δηλαδή είναι αβοήθητοι και έρμαια των ορέξεων της φύσης.

Η συγκεκριμένη θεματική δυστυχώς εξετάζεται ελάχιστα από το σενάριο το οποίο προτιμάει στο δεύτερο μισό του να κινηθεί σε τυπικά επίπεδα αντίστοιχων περιπετειών φαντασίας της American International Pictures εκείνης της εποχής δίνοντας βάση στα τέρατα και αφήνοντας στην άκρη το κλίμα απομόνωσης και κλειστοφοβίας. Ακόμα κι έτσι, πρόκειται για μια ταινία που έχει ενδιαφέρον, έστω οριακό, και που μέχρι ενός σημείου καταφέρνει να καμουφλάρει τους περιορισμούς της παραγωγής παρουσιάζοντας ένα ευχάριστο σύνολο που θα ψυχαγωγήσει τους φίλους υποβρύχιων περιπετειών, που πάντως καλό είναι να μην έχουν υπερβολικές απαιτήσεις.      

Δεν υπάρχουν κυκλοφορίες στη χώρα μας.

R1 Αμερική (20th Century Fox)
R2 Ισπανία (Feel Films)

Όλες οι εκδόσεις είναι χωρίς περικοπές και με αναμορφική widescreen μεταφορά. Η Αμερικάνικη έκδοση έχει κάποια extras που δεν υπάρχουν στην Ισπανική.