Ένας συγγραφέας και η φίλη του βρίσκονται ξαφνικά σε θανάσιμο κίνδυνο όταν αρχίζουν να ερευνούν τις θεωρίες του επιστήμονα Paolo Zeder που υποστήριζε ότι μπορούσε υπό τις κατάλληλες συνθήκες να νικήσει το θάνατο.

Πάμε στην αγαπημένη γειτονική Ιταλία σε μια περίοδο που ακόμα τρεφόταν από τις θρυλικές ταινίες που κυκλοφόρησαν από τις αρχές των 70s μέχρι το 1982 σε σημείο που η επερχόμενη παρακμή δεν είχε αρχίσει ακόμα να γίνεται αντιληπτή. Από το 1982 και μετά λες και κάποιος έκανε κάποια παράξενη τελετή μαύρης μαγείας και έκανε τους περισσότερους Ιταλούς δημιουργούς που «κένταγαν» τα προηγούμενα χρόνια να ξεχάσουν την τέχνη τους και να κυκλοφορούν μετριότητες που καμία σχέση δεν είχαν με τα ένδοξα χρόνια. Εξαίρεση στον κανόνα, ο δάσκαλος Dario Argento και οι «δικοί του», καθώς και ο χαμηλών τόνων σκηνοθέτης του κλασικού HOUSE WITH THE LAUGHING WINDOWS, Pupi Avati, ο οποίος πάντως ποτέ δεν θεωρείτο σκηνοθέτης τρόμου αφού είχε ασχοληθεί με πολλά είδη εκείνη την περίοδο.

Μια από τις ταινίες που με προέτρεψαν να τον εξαιρέσω από την λίστα της παρακμής είναι το υπό σχολιασμό “ZEDER”, μια ταινία που μαρκεταρίστηκε λανθασμένα και ξεδιάντροπα ως “zombie movie” κυρίως από Αμερικάνικες εταιρίες διανομής που θεωρούσαν ότι οι πωλήσεις θα αυξηθούν αν η ταινία συνδεθεί με το είδος που είχε ταυτιστεί με το Ιταλικό σινεμά τρόμου όσο κανένα άλλο εκείνη την εποχή. Προσωπικά είχα απογοητευτεί μικρός όταν το πρωτοείδα, περιμένοντας αργοκίνητα σαρκοφάγα ζόμπι τύπου Fulci. Όταν συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχουν αμέσως συνέδεσα το “ZEDER” με αρνητικούς συνειρμούς και, εν ολίγοις, ξέχασα την ταινία μέχρι αρκετά πρόσφατα που αποφάσισα να της ξαναδώσω μια ευκαιρία και να τη δω με άλλα μυαλά.

Και αμέσως μετά το τέλος της προβολής ένιωσα δικαιωμένος γιατί γρήγορα κατάλαβα ότι πρόκειται για μια από τις κορυφαίες Ιταλικές ταινίες τρόμου εκείνης της περιόδου, για να μην πω γενικότερα στην ιστορία του Ιταλικού σινεμά τρόμου. Όμως η ταινία δεν απευθύνεται στο τυπικό κοινό των zombie movies που θα μείνει γενικά ικανοποιημένο με 3-4 καλές σκηνές gore και αρκετό ζόμπι χαβαλέ. Αντίθετα είναι μια προκλητική ιστορία μυστηρίου που στοχεύει περισσότερο στους οπαδούς των gialli και των καλογυρισμένων sleepers που έχουν υπόθεση, αρχή, μέση, τέλος και οι φιλοδοξίες τους είναι πολύ μεγαλύτερες από μια απλή συσσώρευση σκηνών βίας και gore.

Σ’ αυτή τη λογική, το “ZEDER” ποντάρει πολύ στην ιστορία την οποία εξιστορεί και έχει να κάνει με τις θεωρίες ενός επιστήμονα ονόματι Paolo Zeder, ο οποίος ερευνούσε τη ζωή μετά το θάνατο και υποστήριζε ότι υπάρχουν οι λεγόμενες “Ζώνες Κ” που βρίσκονται σε έναν ουδέτερο  χωροχρόνο (ιδανικά μη- χρόνο) και κάποιος ο οποίος θα θαφτεί μετά το θάνατο του σε μια τέτοια περιοχή μπορεί να επιστρέψει από το υπερπέραν και- επί της ουσίας- να επιτύχει την αθανασία.

Τα λείψανα του Zeder ανακαλύπτονται θαμμένα σε μια τέτοια περιοχή από μια ερευνητική ομάδα τη δεκαετία του 50 και η διήγηση μεταφέρεται στην Μπολόνια των 80s όπου ο συγγραφέας Stefano (Gabriele Lavia) ανακαλύπτει ένα κρυφό κείμενο στην μελανοταινία μιας παλιάς γραφομηχανής που του έκανε δώρο η φιλενάδα του Alessandra (Anne Canovas) και που αναφέρεται στις «Ζώνες Κ». O Stefano ιντριγκάρεται από το μυστικιστικό κείμενο και αρχίζει να επικοινωνεί με ανθρώπους της θρησκείας σε μια προσπάθεια να κατανοήσει το κείμενο και να το προσαρμόσει στο νέο του μυθιστόρημα. Όμως στην πορεία θα ανακαλύψει ότι υπάρχει μια μυστική ομάδα επιστημόνων που προσπαθεί να αποδείξει τις θεωρίες του Paolo Zeder και φυσιολογικά δεν τον θέλουν να μπλέκει στα πόδια τους. Έτσι, τόσο ο ίδιος όσο και η κοπέλα του μπλέκουν σε μια επικίνδυνη περιπέτεια που θα απειλήσει τις ίδιες τις ζωές τους όσο και τα πιστεύω τους σχετικά με τη ζωή μετά το θάνατο.

Η ταινία ξεκινάει με ένα φρενήρη ρυθμό που υλοποιείται κυρίως από απότομα κοψίματα των πλάνων από τον Pupi Avati, ο οποίος φροντίζει να κρατήσει σταθερό αυτό το ρυθμό καθ’ όλη τη διάρκεια της προβολής. Στην αρχή η υπόθεση μοιάζει ολίγον τι μπερδεμένη, αλλά μπαίνει σε πλαίσιο αρκετά γρήγορα ώστε να αποφευχθούν τα γνώριμα στις περισσότερες Ιταλικές παραγωγές αργά σημεία εισαγωγής χαρακτήρων. Οι πρωταγωνιστές του Avati γίνονται άμεσα αντιληπτοί, όσο και η προσωπική τους ιστορία και σχεδόν ποτέ δεν διακόπτεται η αφήγηση για περιττές φλυαρίες και επεξηγήσεις.

Αυτές έρχονται φυσιολογικά και με πολύ ωραίο στιλ, υποστηριζόμενες από συνεχή πλούσια ατμόσφαιρα μυστηρίου και αβεβαιότητας, όσο και από την πολύ καλή μουσική του μέγα Riz Ortolani, που αυτή τη φορά κινείται σε περισσότερο σύγχρονα πλαίσια απ’ ότι συνήθως. Το βασικό ενδιαφέρον του Avati μοιάζει να είναι να μεταδώσει αυτό το σκοτεινό κλίμα όσο χρειάζεται ώστε οι επερχόμενες αποκαλύψεις του σεναρίου να εκτιμηθούν όπως πρέπει από το κοινό. Κάτι που σε γενικές γραμμές καταφέρνει το “ZEDER” που στο τελευταίο μισάωρο γίνεται υποβλητικό, ακόμα πιο παράξενο και αρκετά τρομακτικό.

Οι ερμηνείες όλων των πρωταγωνιστών είναι πρώτης γραμμής και σε κάθε περίπτωση όλοι μοιάζουν ιδανικές επιλογές για τους ρόλους τους. Ο Gabriele Lavia είναι περισσότερο γνώριμος από τις εμφανίσεις του στα DEEP RED, INFERNO, BEYOND THE DOOR και NON HO SONNO, αλλά τόσο αυτός όσο και η εξίσου καλή συμπρωταγωνίστριά του δεν συμπεριλαμβάνονται στα πρωτοκλασάτα ονόματα του Ιταλικού σινεμά της εποχής, κάτι που δίνει ακόμα περισσότερη αξία στις ερμηνείες τους.

Gore και βία είναι ελάχιστα στην ταινία, σε αντίθεση με τον κανόνα των Ιταλικών παραγωγών της εποχής, κάτι που δεν γνωρίζω αν έβλαψε εμπορικά την ταινία, δεδομένου του μαρκεταρίσματός της ως “zombie movie”. Όμως στο τέλος της προβολής έπιασα τον αυτό μου να μην το σκέφτεται καν και αντίθετα να προσπαθώ να «ξανατρέξω» στο μυαλό μου τα σημεία- κλειδιά της ταινίας. Πράγματι, το ZEDER είναι μια από τις ταινίες που βλέπεται και ξαναβλέπεται και κάθε προβολή παρουσιάζει μικρές αλλά σημαντικές λεπτομέρειες που δεν είχαν προσεχθεί στις προηγούμενες.    

Οι fans του Stephen King δεν θα αργήσουν να εντοπίσουν τις ομοιότητες της ιστορίας και του φινάλε με το PET SEMATARY, αν και δεν μπορώ να γνωρίζω αν αυτές οι ομοιότητες έγιναν εσκεμμένα ή τυχαία, μιας και ο King είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι οι επιρροές του προέρχονται από το διήγημα του W. W. Jacobs με τίτλο “The Monkey’s Paw” που γράφτηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα. Στο ZEDER, δεν υπάρχει κάποια αναφορά στο συγκεκριμένο διήγημα ως επιρροή, αλλά τουλάχιστον η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Stephen King μοιάζει να έχει δανειστεί αρκετά από την ταινία του Pupi Avati, έστω και ακούσια.

Σε γενικές γραμμές έχουμε μια καθ’ όλα επιτυχημένη ταινία, που όπως ανέφερα προσωπικά την τοποθετώ με ευκολία ανάμεσα στις καλύτερες Ιταλικές παραγωγές τρόμου όλων των εποχών. μια στιλιζαρισμένη και εμπνευσμένη ιστορία φαντασμάτων και μυστικισμού που θέλει σκεπτόμενο κοινό και επαναληπτικές προβολές για να μπει κάποιος στο κλίμα της. Άπαξ, όμως, και κάποιος το πετύχει, σίγουρα θα ανταμειφθεί και λογικά θα αναγνωρίσει το ZEDER ως μια από τις πιο μακάβρια γοητευτικές Ιταλικές ταινίες των 80s.         

Δεν υπάρχουν γνωστές εκδόσεις στη χώρα μας.

R0 Αμερική (Cydonia Pictures)
R0 Αμερική (Image Entertainment) – Euroshock Collection
R2 Γερμανία (CMV Laservision)
R2 Ιταλία (Twentieth Century Fox)

Όλες οι εκδόσεις είναι χωρίς περικοπές εκτός από την R0 της Cydonia που είναι πετσοκομένη. Καλύτερη είναι η Ιταλική που έχει αναμορφική μεταφορά, πολλές επιλογές ήχου και υποτίτλων για την ταινία και διάφορα extras τα οποία πάντως είναι στα Ιταλικά και χωρίς υπότιτλους. Η Γερμανική επίσης έχει αναμορφική μεταφορά αλλά τα Extras της απευθύνονται σε γνωστες της Γερμανικής γλώσσας. Η Αμερικάνικη της Image Entertainment είναι μεν χωρίς περικοπές αλλά έχει εικόνα 4:3 fullscreen και δεν περιέχει καθόλου extras.